Böbrek taşları, toplumda genellikle yalnızca yetişkinlerle ilişkilendirilen bir sağlık sorunu olmasına karşın, çocuklarda da görülebilen bir rahatsızlıktır. Son yıllarda böbrek taşlarının çocuklarda görülme sıklığı artmaktadır. Bu taşlar, çocukların yaşam kalitesini etkilediği gibi, önlem alınmadığı takdirde ciddi böbrek sorunlarına yol açabilir. Bu yüzden ailelerin bu konuda bilinçlenmeleri büyük önem taşımaktadır. Memorial Bahçelievler Hastanesi Çocuk Nefrolojisi Uzmanı Prof. Dr. Mahmut Çivilibal, çocuklarda böbrek taşları ve tedavi yöntemleri üzerine bilgi vermektedir.
Hareketsiz ve yanlış beslenen çocuklarda risk artıyor
Böbreklerin en önemli görevlerinden biri, vücuttaki zararlı ve atık maddeleri süzerek idrar yolu ile atmaktır. Aynı zamanda vücut için gerekli bazik minerallerin dengesini sağlamak da böbreklerin görevleri arasındadır. Böbreklerin dengesi, çeşitli nedenlerle bozulabilmekte ve özellikle genetik yatkınlığı olan bireylerde sorunlara yol açabilmektedir. İdrar yollarında kristal oluşturan hastalarda böbrek taşları ortaya çıkabilmektedir. Doğumsal veya sonradan gelişen çeşitli anatomik bozukluklar ve idrar yolu enfeksiyonları da böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlamaktadır.
Son yıllarda bebeklik ve çocukluk dönemlerinde böbrek taşlarının daha sık görülmesinin iki temel nedeni bulunmaktadır. Hareketsiz yaşam ve beslenme alışkanlıklarında meydana gelen değişiklikler ile uygunsuz ilaç kullanımları, böbrek taşı oluşumuna yol açan olumsuz koşulları artırmaktadır. Ayrıca, teknolojinin ilerlemesi ile birlikte son yıllarda ultrason cihazlarının daha yaygın kullanılması ve yeni cihazların çözünürlüklerinin yüksek olması, önceki yıllarda saptanamayan minik kristallerin ve taşların daha kolay belirlenmesini sağlamaktadır.
Az sıvı alımı da önemli bir etken
Çocuklardaki taşların büyük çoğunluğu, farklı metabolik bozukluklar sonucu ortaya çıkmaktadır. Kalsiyum, fosfor, okzalat, ürik asit ve sistin gibi mineral veya tuzların idrarda artması ya da sitrat, magnezyum ve pirofosfat gibi kristalleşmeyi önleyen doğal inhibitörlerin idrar konsantrasyonunun düşüklüğü, üriner sistemde taş oluşumuna yol açmaktadır. Sıvı alımının az olması, teknolojinin ilerlemesi ile birlikte hareketsiz yaşam alışkanlıkları, beslenme hataları, gereksiz vitamin ve ilaç kullanımı, idrar akımını bozan anatomik anormallikler ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, çocuklarda taş oluşumunu artıran nedenler arasındadır.
Çocuklar hazır gıdalardan uzak tutulmalı
Çocukların cips, kraker, çerez gibi hazır gıdalardan; çikolata, çay, kahve gibi kafein içeren yiyeceklerden uzak tutulması gerekmektedir. Bu tür yiyecek ve içecekler çocukların beslenmesinde yer aldığında, taş oluşumuna zemin hazırlamaktadır.
Taşın cinsine göre diyet uygulayın
Böbrek taşı olan çocukların beslenmesi, taşın cinsine veya hastanın idrarındaki mineral bozukluklarına göre belirlenmektedir. Çocuklarda en sık görülen böbrek taşı kalsiyum okzalat taşlarıdır. Potasyumdan zengin, sodyum içeriği düşük ve yağlarına göre uygunluğu belirlenen farklı protein diyetleri, kalsiyum oksalat taşı bulunan çocuklara önerilmektedir. Diyetle alınan kalsiyumun kesilmesi yerine, oksalat içeren gıdaların azaltılması daha doğru olmaktadır. Ispanak, pazı, bamya, karalahana, maydanoz gibi yiyecekler oksalat bakımından zengindir ve bu yiyeceklerin kullanımının sınırlandırılması önerilmektedir. Ürik asit içeren taşları olan çocuklar ise hayvansal besin tüketiminde dikkat etmelidirler.
İlaç kullanımlarına dikkat edin
Bazı ilaçlar, taş oluşumunu kolaylaştıran maddelerin idrarla atılımını artırarak böbrek taşlarına neden olabilmektedir. Gereksiz veya normalin üzerinde tüketilen D vitaminleri, idrar kalsiyum atılımını artırmakta; C vitaminleri ise idrar oksalat atılımını artırarak böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlayabilmekte veya var olan taşların büyümesine neden olabilmektedir. Kalsiyum, D vitamini, C vitamini, kortizon, bazı antibiyotikler, idrar söktürücüler ve mide asidini azaltan ilaçlar, taş oluşumuna zemin hazırlayabilmektedir.
Böbrek taşı tedavisinde 3 temel aşama
Çocuklardaki böbrek taşı tedavisinde üç temel aşama bulunmaktadır. Akut yani ciddi derecede olan problemlerde acil tedaviler uygulanmaktadır. Ağrı giderilmekte, iyi bir hidrasyon sağlanmakta ve varsa üriner enfeksiyon tedavi edilmektedir. Taşlar vücuttan uzaklaştırmak için ESWL yani taş kırma, endoskopik yöntemler ve açık cerrahi uygulamalarından destek alınmaktadır. Hastanın yaşam konforu için yeni taş oluşumunun engellenmesi gerekmektedir. Bol sıvı tüketimi, kısıtlı tuz kullanılması, potasyum içeriği zengin sebze ve meyve tüketilmesi, hayvansal proteinin tüketimine dikkat edilmesi ve gerekli hallerde ilaç tedavisi alınması önerilmektedir.
